Tag: Kritisch denken

Is het Bijbelse ontstaansverhaal eigenlijk wel zo realistisch?

Ik dacht altijd dat evolutie een heel onrealistisch scenario was. Totdat ik erachter kwam dat mijn eigen scenario nog veel minder realistisch was. Ik besefte dat ik al een conclusie had en daar altijd data bij had gezocht als creationist. Naar mijn huidige mening past de conclusie van evolutie eigenlijk echter beter bij de data. Ik wil dat proberen in Jip en Janneke taal te illustreren door de twee scenario’s te vergelijken.

Heel simpel gezegd zijn de scenario’s als volgt:

Scenario 1 (Letterlijke lezing Bijbel/creationisme): God maakt mensen uit stof/klei die op Hem lijken en blaast ze adem in. Plotseling is daar de mens, vanaf het begin van de schepping (dag 6). Vervolgens maakt God uit de rib van Adam Eva. God schept ook apart de primaten, maar Hij laat ze wel erg op de mens lijken qua gedrag en uiterlijk. En eventjes cru gezegd verstopt Hij ook nog allerlei fossielen van Neanderthalers, en allerlei andere hominiden, zoals de dwergmensen Homo floresiensis in de grond.

Scenario 2 (Evolutie): kleine graduele stapjes zorgen voor nieuwe eigenschappen.

Als je dit grafisch vergelijkt komt het neer op de volgende afbeelding:

Dus het evolutie scenario is allemaal kleine stapjes, waarvan de rode lijn ook nog eens ondersteund wordt door de fossielen volgorde en op DNA-en morfologie gebaseerde fylogenetische bomen. Het Bijbelse scenario is een mega sprong van aarde naar mens. Dus of vele kleine kansjes, maar nog wel realistische kansen, versus een enorme sprong van niets naar de mens, waar de kans normaal gesproken 0 op is. Volgens mij is het Bijbelse scenario onder andere daarom veel minder realistisch dan het evolutie model. Je kunt wel zeggen als er een God is kan alles. Maar dan kunnen we meteen stoppen met redeneren. Bovendien moet je dan niet alleen het bestaan van dit leven verklaren, maar ook nog eens een God die veel groter en complexer is dan dit alles, en maak je het probleem dus eigenlijk groter.

Data voor scenario 2
Maar er is meer. Scenario 2 komt namelijk ook veel beter overeen met de geologische kolom en de volgorde van de fossielen daarin (een ander artikel daarover). Zie de onderstaande afbeelding die ik gemaakt heb met een afbeelding uit een boek van evolutie kritische wetenschappers, die ondanks kritiek op punten van evolutietheorie deze fossielenvolgorde/biostratigrafie wel als aannemelijk zien, net als andere creationisten*.

De onderste laag in deze geologische kolom is de oudste, naar mate je hoger komt is het recenter. In de werkelijke geologische kolom komt de mens dus pas in de laatste lagen tevoorschijn. Deze geologische kolom is gebaseerd op het evolutie kritische boek Evolutie, het nieuwe studieboek (Junker & Scherer, p. 227).

 Kortom, scenario 2 (evolutie) is denk ik realistischer en er is meer bewijs voor omdat het beter past bij bij de fossielen, alleen al vanwege het late ten tonele komen van de mens* ten opzichte van andere fossiele groepen en ook de fossiele volgorde in het algemeen, zoals ik ook betoog in dit artikel.

*Na feedback van geoloog Willem Jan Blom besef ik dat ik hier misschien beter een zoogdier dat sowieso meer gevonden wordt in verschillende lagen kan gebruiken, gezien er maar erg weinig fossielen van mensen gevonden zijn. De stelling zou dan worden dat er al zoogdieren gevonden zouden moeten worden in alle geologische lagen in plaats van enkel de meer recente lagen. Een ander punt van feedback van hem is dat ik creationisten iets meer ruimte zou moeten geven door de vraag te stellen: is er vanuit creationistisch oogpunt een scenario te bedenken dat enigszins plausibel is en de aard van het fossielenarchief kan verklaren? Ik ben benieuwd!

Waarom eigenlijk scenario 1?
Zoals gezegd vraag je je op een gegeven moment af, waarom geloof ik scenario 1 eigenlijk? Wat is daar het bewijs voor? Als je er dan achter komt dat de bijbel het ‘bewijs’ is, en dat je dus eigenlijk een cirkelredenering begaat (het Bijbelse verhaal is waar met als argument de Bijbel). En als je daarbij dan gaat beseffen dat die Bijbel als argument eigenlijk niet zo sterk is omdat er allerlei tegenstrijdigheden in staan, het veel persoonlijke openbaringen bevat, en niet bepaald op repliceerbare methodes en empirische data berust, ga je naar scenario 2 en probeer je dat te laten kloppen bij je geloof: maar dan krijg je vragen als: wanneer kregen de mensen/apen een ziel? Bovendien wordt je wantrouwig, je hebt altijd in scenario 1 geloofd maar het is gewoonweg niet waar! Waarom geloofde ik de dominee en de Bijbel eigenlijk?

Er is overigens veel meer bewijs voor de stelling dat mensen gemeenschappelijke voorouders delen met apen (geneste hierarchie, gedeelde foutjes in het DNA zoals ERV’s, gedeelde pseudogenen etc). Daarover later meer. Maar laat de twee scenario’s eens op je inwerken en bepaal voor jezelf wat realistischer is. Ik wil afsluiten met de kanttekening dat voor veel christenen de ontstaansgeschiedenis meer iets verteld over wie we als mens zijn, en niet zozeer over het daadwerkelijke/letterlijke ontstaan. Dat vindt ik veel waarschijnlijker, maar alsnog vind ik het dan bijzonder dat God beeldtaal gebruikt zoals een rib/zijde, wat best wel concreet/letterlijk lijkt. Ook blijf je dan met problemen zitten als wanneer kreeg de mensheid een ziel, wanneer was de zondeval, waarom schiep God door een survival of the fittest?

* Deze geologische kolom ligt uiteraard niet letterlijk zo onder onze voeten. Deze biostratigrafie is gemaakt door het naast elkaar leggen van de fossieleninhoud van talloze lokale stratigrafische secties, overigens vaak door christelijke wetenschappers zoals Richard Owen. Willem Jan Blom merkte dan ook terecht op in een mailconversatie dat: “de geologische kolom, zoals geconstrueerd op basis van het fossielenarchief, is nu eenmaal niet iets wat zich zomaar laat voorspellen. De geschiedenis van het leven heeft een hele reeks opmerkelijke episodes gekend (snelle radiaties, massale uitstervingen, etc.) die we van tevoren niet hadden kunnen bedenken. (…) Ook vanuit de evolutietheorie kun je het fossielenarchief niet zo gemakkelijk voorspellen. Om maar een voorbeeld te noemen: vanuit de evolutietheorie werd verwacht dat alle overgangen in het fossielenarchief buitengewoon gradueel zouden zijn. Het kostte moed van Gould en Eldredge om te zeggen dat dat simpelweg niet is hoe het fossielenarchief eruitziet en op basis daarvan met een nieuw model te komen (punctuated equilibrium).”

Geplaatst op door AJ 2

De vreemde Bijbel

Hier heb ik een aantal Bijbelteksten op een rij gezet, die op mij vreemd over komen en u wellicht ook achter de oren laat krabben: 

  • 1 Samuel 18:25-27: David vermoord 200 mannen om hun voorhuid af te snijden zodat hij kan trouwen met de dochter van Saul. 
  • Job 1: God praat met de duivel? Bijvoorbeeld vers 7: Toen zeide de HEERE tot den satan: Van waar komt gij? En de satan antwoordde den HEERE, en zeide: Van om te trekken op de aarde, en van die te doorwandelen.
  • In 1 Koningen 22:21-23 en 2 Kronieken 18:20-22 geeft God in een visioen opdracht aan een geest of engel om foute en onjuiste boodschappen te geven aan profeten. Volgens mij werkt Hij daar op z’n minst mee aan bedrog? “Daarop kwamen er geesten naar voren die voor de HEER gingen staan en zeiden: Ik zal een plan bedenken, antwoordde een van hen. Ik zal ervoor zorgen dat Achab in de strijd wordt gelokt en sneuvelt. Waarop de HEER vroeg: Hoe? De een zei dit, en de ander dat. Toen kwam er een geest naar voren, boog zich voor de HEER en zei: Ik zal hem bedriegen. Op welke manier? vroeg de HEER. Ik zal naar de aarde gaan, antwoordde hij, en een leugenachtige geest worden in de mond van alle profeten van Achab. De HEER zei: Ga, en je zult succes hebben, want jij zult het kunnen volbrengen.”
  • Numeri 31:17-18: Mozes moet de Midianieten doden, behalve de tweeëndertigduizend maagden/meisjes (om voor zichzelf te gebruiken; hopelijk als slaaf, maar waarom dan maagden, dan konden de oudere vrouwen toch ook als slaaf werken?). Thomas Paine schreef al in 1795 in zijn Age of reason: “hier staat een bevel om de jongens af te slachten, de moeders uit te moorden en met de dochters ontucht te plegen.” 
  • 2 Koningen 2:23-25: nadat kinderen de profeet als kaal uitjouwen, worden ze vervloekt door hem en opgegeten door beren. 
  • Richteren 19:25-28: de vrouw wordt de hele nacht misbruikt en vervolgens in 12 stukken gesneden en naar alle stammen van Israël gestuurd. 

Genesis 

  • Gods twee magische bomen: de boom van het leven en de boom van de kennis van goed en kwaad. (2:9)   
  • Gods slimme, pratende slang. (3:1)  
  • De ‘zonen van God’ hadden seks met de ‘mensendochters’ en kregen zonen die ‘de machtige mannen van weleer, mannen van naam’ werden. (6:2-4) 
  • “Er waren in die tijd reuzen op aarde.” (6:4)   
  • God verdrinkt iedereen op aarde (behalve Noach en zijn familie omdat zij rechtvaardig zijn) (7:1-4) 
    • Noach, de dronkaard en naakt ( 9:20-21 
  • Genesis 19.8: Bemoedig nu, ik heb twee dochters die geen bekende man zijn; Laat mij, ik bid u, ze naar u toe brengen en doe ermee zoals goed is in uw ogen ( Lot, de rechtvaardige (2 Petr. 2.7-8) biedt zijn dochters aan). Dezelfde rechtvaardige, maar dronken Lot maakt zijn dochters zwanger. 19.30-36   
  • God sloot alle baarmoeders in het huishouden van Abimelech omdat hij Abrahams leugen geloofde, en vervolgens bid Abraham om ze weer te openen (20:18).  
  • Abraham laat zijn eerste zoon in de steek (21:10-14). 
  •  God zegt tegen Abraham dat hij zijn tweede zoon moet doden als brandoffer (22:2, 10).
  • Jakob heeft gemeenschap met Lea en hij komt er pas sochtends achter dat zij het is (29:25). 
  • De grote wedstrijd voor het maken van baby’s (30:1-23). Jakobs vrouwen en concubines competeren wie de meeste babies heeft, met God die het in de gaten houd en baarmoeders opent en sluit. 
  • Rachel koopt gemeenschap met liefdesappels (plant) (30:15-16). 
  • Jakob worstelt met God en wint! (30:24-28). Jakob ziet God van aangezicht tot aangezicht en leeft. (32:30) 
  •  Het liefdesverhaal/bloedbad van Sichem en Dinah. (34:1-25) 
  • Ruben heeft gemeenschap met de concubine van zijn vader. (35:22).  
  • God doodt Er omdat hij slecht is. (38:7) 
  • Onan morst zijn zaad; God doodt Onan. (38:9-10) 
  •  Juda maakt zijn schoondochter zwanger (38:16-18) 

Dan Exodus: 

  • God geeft instructies voor het kopen van een slaaf, het verkopen van je dochter, of het nemen van een tweede vrouw (21:2,7,10). 
  • Exodus 31:18 God schrijft met Zijn vinger de tien geboden:  
  • Deze twee tafelen waren niet alleen door God gemaakt, maar ook “beschreven door Gods vinger” (Exodus 31:18; Deuteronomium 4:13; 5:22; 9:10).  
  • God geeft de instructie dat als je een ongetrouwd een vrouw verleid, dan moet je met haar trouwen, behalve als de vader haar weigert te geven. In dat geval moet je de vader de prijs betalen voor maagden (22: 16,17). Weinig keuze voor de vrouw. 
  • De Urim en Thummin: een magisch trucje voor moeilijke keuzes. Ook gebruikt door Jozef Smith toen hij het boek van de Mormonen vertaalde (28:30). 

Leviticus is helemaal bloederig en bijzonder: 

  • Vierpotige vogels zijn God een verfoeisel!? (11:20) Hij maakte ze zelf? 
  • Gemeenschap met een vrouwelijke slaaf: de slaaf moet gegeseld worden, de man moet een offer brengen (19:20). 
  • Gehandicapten mogen niet naar het altaar (21:16-23): spreek tot Aäron, zeggende: Niemand uit uw zaad, naar hun geslachten, in wien een gebrek zal zijn, zal naderen, om de spijze zijns Gods te offeren. Want geen man, in wien een gebrek zal zijn, zal naderen, hij zij een blind man, of kreupel, of te kort, of te lang in leden; Of een man, in wien een breuk des voets, of een breuk der hand zal zijn; Of die bultachtig, of dwergachtig zal zijn, of een vel op zijn oog zal hebben, of droge schurftheid, of etterige schurftheid, of die gebroken zal zijn aan zijn gemacht. Geen man, uit het zaad van Aäron, den priester, in wien een gebrek is, zal toetreden om de vuurofferen des HEEREN te offeren; een gebrek is in hem, hij zal niet toetreden, om de spijs zijns Gods te offeren. 
  • Leviticus 12:5: “Maar indien zij een dochter baart, dan zal zij twee weken onrein zijn, gelijk in haar afzondering; en zesenzestig dagen zal zij in het bloed van haar reiniging blijven.” Context: wanneer vrouwen hun kinderen in het ziekenhuis baren, krijgen ze tegenwoordig hun kind meteen in handen omdat dat is wat je wilt doen als je een kind ter wereld brengt na het negen maanden in je buik te hebben gedragen – niet 66 dagen doorstaan van afzondering.  
  • Leviticus 26:27-30: als u echter ondanks dit alles niet naar Mij luistert, maar Mij nog steeds vijandig bent, dan zal Ik u in Mijn toorn vijandig bejegenen, en Ik zal u Zelf straffen, zevenmaal meer, vanwege uw zonden. U zult het vlees van uw zonen eten en het vlees van uw dochters. (Dus als je een van deze regels breekt, dan moet je je kinderen eten? God is een wel heel jaloerse God?) 
  • Leviticus 27:3-7: Als uw schatting eens mans zal zijn van twintig jaren oud, tot een, die zestig jaren oud is; dan zal uw schatting zijn van vijftig sikkelen zilvers, naar den sikkel des heiligdoms. Maar is het een vrouw, dan zal uw schatting zijn dertig sikkelen.  
  • God waardeert mensen in geldwaarde en het lijkt erop dat in Gods ogen vrouwen minder waard zijn dan mannen, of heeft dit iets te maken met het feit dat de auteurs en leidinggevenden van die tijd nogal mannelijk waren? 

Psalmen 

  • Psalm 18: Hier verteld David hoe God hem hielp door een oud Bijbelstuk te gebruiken waar een bijzonder beeld van God opduikt.  Vergelijk dit met de God uit Johannes bijvoorbeeld. 

9 rook steeg op uit zijn neus, 
verterend vuur kwam uit zijn mond, 
Hij spuwde hete as. 
10 Hij schoof de hemel open en daalde af, 
duisternis onder zijn voeten, 
11 Hij besteeg de cherub en vloog, 
zwevend op de vleugels van de wind. 

  • Psalm 137:9: Zalig zal hij zijn die jouw kinderen grijpt en tegen de rotsen verplettert.” 

Het Nieuwe Testament dan?
Aan het Nieuwe Testament ben ik nog niet toegekomen, en dat bevat ook wel minder zulke extreme zaken als hierboven besproken. Sowieso staat er in het Oude Testament ook veel wijsheid, neem bijvoorbeeld Spreuken of Prediker. Toch sluit ik nog even af met twee teksten uit het Nieuwe Testament die tot nadenken stemmen:

  • Het lijkt nooit Paulus bedoeling te zijn geweest dat de Bijbel op een gegeven moment uitgegeven zou worden als een heilig boek: Timotheus, als je komt, neem dan de mantel mee die ik in Troas bij Karpus heb laten liggen, en ook de boeken, vooral die van perkament (2 Tim 4:13). 
  • In de onderstaande tekst zien we God die de geoordeelde mensen vertrapt in een wijnpersbak. Het bloed in de enorme bak komt tot aan het bit van de paarden:

En ik zag, en ziet, een witte wolk, en op de wolk was Een gezeten, des mensen Zoon gelijk, hebbende op Zijn hoofd een gouden kroon; en in Zijn hand een scherpe sikkel. En een andere engel kwam uit den tempel, roepende met een grote stem tot Dengene, Die op de wolk zat: Zend Uw sikkel en maai; want de ure om te maaien is nu gekomen, dewijl de oogst der aarde rijp is geworden. En Die op de wolk zat, zond Zijn sikkel op de aarde, en de aarde werd gemaaid. En een andere engel kwam uit den tempel, die in den hemel is, hebbende ook zelf een scherpe sikkel. En een andere engel kwam uit van het altaar, die macht had over het vuur; en hij riep met een groot geroep, tot dengene, die de scherpe sikkel had, zeggende: Zend uw scherpe sikkel, en snijd af de druiftakken van den wijngaard der aarde, want zijn druiven zijn rijp. En de engel zond zijn sikkel op de aarde en sneed de druiven af van den wijngaard der aarde, en wierp ze in den groten wijnpersbak des toorns Gods. En de wijnpersbak werd buiten de stad getreden, en er is bloed uit den wijnpersbak gekomen, tot aan de tomen der paarden, duizend zeshonderd stadiën ver (Openbaringen 14:19-20).

Geplaatst op door AJ 3

Wonderen en verschijningen

Wonderlijke genezingen en visioenen van Jezus of engelen. Zijn dat geen bewijzen voor de christelijke God? 

Allereerst een disclaimer: ik weet hier vrij weinig van, maar wil wel graag wat kritische opmerkingen maken. Om te beginnen met de wonderen. Bij mijn weten is het nooit daadwerkelijk vastgelegd dat een geamputeerd been weer aangroeide. Ook allerlei andere meer zichtbare genezingsopties zie je niet. En allerlei andere claims blijken als ze medisch getest worden (vaak) niet te blijven staan. Ook zijn er dan nog de meer psychische effecten door bijvoorbeeld hypnoses. En alleen al het feit dat er zo vaak mee gesjoemeld is, zou ons voorzichtig moeten maken dit als ‘bewijs’ te gebruiken.  

Sterker nog, toen ik in de serie ‘The chosen’ zag dat Jezus een persoon met een huidziekte genas, waarbij zijn vlekken plotseling verdwenen, zorgde dat bij mij juist voor ongeloof. Maar dat is waarschijnlijk een persoonlijke kwestie. Kijk bijvoorbeeld dit filmpje van Unbelievable? waar een expert die redenen geeft voor het bestaan van wonderen én een criticus daarvan bevragen. Ik ben geneigd meer voor de sceptische kant van de criticus Shermer te kiezen. Dat heeft er misschien iets mee te maken dat ik wat bangig ben voor allerlei mysterieuze zaken en mensen die daar mee bezig zijn. Dat geld niet alleen voor christenen maar ook bijvoorbeeld de wat vagere/mysterieuzere kanten van yoga. Met wonderlijke genezingen heb ik ook een gevoel van oneerlijkheid: waarom alleen die enkeling, waarom genezen verreweg de meeste mensen niet van de de kwalen? 

Visioenen 
Dan de visioenen. Er zijn allerlei verschijningen van Jezus, Maria, engelen. Dat is natuurlijk vaak al persoonlijke ervaring en daarom moeilijk te testen. Maar toch zijn verschijningen van bijvoorbeeld Jezus aan moslims die altijd tegen het christendom waren opvallend. Wel valt het me op dat deze mensen (vaak) het christelijk geloof of bijvoorbeeld Jezus al wel kenden. Het is niet dat ze uit het niets iets over Hem zien, voor zover mij bekend. Daarnaast werken zulke verschijningen ook andere kanten op. Zo blijkt uit bijvoorbeeld onderzoek van Snooker et al. (2021) dat meerdere mensen mystieke ervaringen zoals verschijningen van engelen hadden waardoor ze overtuigd werden van islamitisch geloof, hoewel de meerderheid in dit onderzoek zich bekeerde tot islam om rationele redenen. 

Individuele visioenen is een ding, maar groepsvisioenen dan? Als mensen visioenen afdoen als hallucinaties wordt namelijk vaak het tegenargument gemaakt dat groephallucinaties niet bestaan en dus moet er wel iets waar zijn van groepsvisioenen. Toch zullen de meeste protestanten niet geloven dat Maria verschenen is aan honderden, waar wel ‘bewijs’ voor is (zie dit artikel over Maria verering, waarin bijvoorbeeld verhaald wordt van 150 mensen die Maria zagen in een verschijning in 1984), en er zijn meer van dergelijke gevallen waarin groepen beweren iets te hebben gezien, bijvoorbeeld in dromen en visioenen, ook in de Islam, maar bijvoorbeeld ook verschijningen van Elvis Presley (Sirriyeh, 2015; Elvis sightings – Wikipedia). Hetzelfde geld voor bijna dood-ervaringen. Sommige mensen zien Jezus, maar anderen zien andere heiligen of wezens.  

Dat mensen in staat zijn om bizarre zaken te geloven weten protestantse christenen zelf ook maar al te goed. Want wie van hen gelooft er nou dat Joseph Smith, de stichter van de Mormonen, meerdere visioenen had en gouden platen met tekst kreeg van een engel? Toch geloven maar liefst 16 miljoen mensen dit verhaal, ook al zijn er veel argumenten tegen dit geloof (zie hier bijvoorbeeld).

Kortom, ik denk dat een korreltje zout en een klein beetje kritisch bekijken vaak gewenst is bij al dit soort bovennatuurlijke zaken. Net als het God of the Gaps argument denk ik dat er vaak betere verklaringen komen naar mate er meer onderzoek naar is. Zonder te willen bagatelliseren denk ik dat net als met vroegere verklaringen van mist als geesten, of donder als Thor/Donar die over de wolken rijdt, er uiteindelijk meer waarschijnlijke verklaringen zijn. Daarnaast is het een feit dat de mens sterke verbeeldingskracht en fantasie heeft, en juist ook allerlei bizarre verhalen gebruikt om allerlei redenen, zoals om aandacht, om troost uit te putten of een betekenis aan dit leven te geven (Gottschall, 2012).

Bronnen

Interessant op dit gebied is Michael Shermer, die onder andere ook claims ontkracht dat er duivelse liedjes zitten in popmuziek als je ze achterstevoren luistert.

Gottschall, J. (2012). The storytelling animal: How stories make us human. Houghton Mifflin Harcourt.

Snook, D. W., Kleinmann, S. M., White, G., & Horgan, J. G. (2021). Conversion motifs among Muslim converts in the United States. Psychology of Religion and Spirituality, 13(4), 482. 

Sirriyeh, E. (2015). Dreams and visions in the world of Islam: A history of Muslim dreaming and Foreknowing. Bloomsbury Publishing. 

Geplaatst op door AJ 0